Alfarroba - over chocolade, goud en cola
De johannesbroodboom of St. Jansbroodboom, is typerend voor de Algarve. In het Portugees wordt de boom Alfarrobeira genoemd en de vrucht van deze boom heet Alfarroba ( al-harruba in het Arabisch). In het Engels is de vrucht ook bekend als Carob.
De johannesbroodboom is een lid van de peulvruchten (erwten) familie. Het is een grote boom, die in 50 jaar 15 meter hoog kan worden. Hij produceert de eerste 15 jaar van zijn leven geen vruchten, maar zal wel tot ver in zijn oude dag vrucht dragen. Een grote boom kan in één oogst een ton peulen produceren. In tegenstelling tot de sinaasappelbomen hebben johannesbroodbomen niet veel water nodig. Het is dus een ideale boom voor de Algarve.
De johannesbroodboom bloeit in september en oktober. De bloemen van vrouwelijke johannesbroodbomen moeten worden bestoven door stuifmeel van de mannelijke bomen. Zich ontwikkelende peulen hebben het uiterlijk van groene tuinbonen, maar ze worden donker glanzend bruin als ze rijp zijn. Het duurt een heel jaar voordat de peulen zich hebben ontwikkeld en geoogst kunnen worden.
Zowel de zaden als de peulen zelf zijn eetbaar
De peulen werden van oudsher veel gebruikt als veevoer. De gemalen peulen worden vandaag de dag onder andere gebruikt als vervanging voor cacao. De zaden - Johannesbroodpitten - worden tot meel vermalen en onder andere gebruikt als voedselstabilisator en als verdikkingsmiddel (ook in babyvoeding).
In de Algarve wordt johannesbroodmeel bij het bakken vaak gebruikt als alternatief voor chocolade en staat ook bekend onder de naam cacao do Algarve. Johannesbrood is vrij van de stimulerende middelen cafeïne en theobromine die in chocolade worden aangetroffen. Het is ook van nature zoet, dus johannesbroodproducten bevatten over het algemeen aanzienlijk minder suikers en calorieën dan hun chocolade-tegenhangers. 
De connectie met diamanten en goud
Omdat de zaden van de Alfarroba allemaal even groot zijn en hetzelfde wegen, werden ze in het Midden-Oosten gebruikt om diamanten, zilver en goud te wegen. Het woord "karaat" verwijst naar de officiële naam van de johannesbroodboom: Ceratonia Siliqua. Het weegsysteem werd uiteindelijk gestandaardiseerd en één karaat werd vastgesteld op 0,2 gram. In de laat-Romeinse en vroege Byzantijnse tijd woog de puur gouden munt die bekend stond als de solidus, 24 zaden (ongeveer 4,5 gram). Als gevolg hiervan werd de karaat ook een maatstaf voor de zuiverheid van goud. Dus 24-karaats goud betekent 100% puur, 12-karaats goud betekent dat de legering 50% goud bevat, enz.
foto genomen door Carsten Niehaus
Johannesbroodpitmeel - E410
Het zaad van de Alfarroba wordt gebruikt om LBG (Locust Been Gum), ook bekend als voedselgroep nr. E410, te produceren. E410 is een polysaccharide met een zeer hoog waterbindend vermogen. Deze eigenschap maakt johannesbroodpitmeel in de voedingsindustrie tot een zeer divers bindmiddel, verdikkingsmiddel in jam, sauzen en een kristallisatieremmer in ijs en dranken. Ook wordt LBG gebruikt in geneesmiddelen, cosmetica, chemicaliën en explosieven om er maar een paar te noemen.
Johannesbroodpitmeel wordt gebruikt als een verdikkingsmiddel en stabilisator ter vervanging van vet in caloriearme producten, of als vervanging voor gluten . Om 1 kg johannesbroodpitmeel te maken, is 3 kg johannesbroodzaad nodig, dat moet komen van ongeveer 30 kg johannesbroodvrucht.
Een ander interessant detail is dat het gerucht gaat dat alfarroba een van de geheime ingrediënten van Coca Cola is.....
Oogst en productie
Het meest arbeidsintensieve deel van de johannesbroodteelt is het oogsten, wat vaak wordt gedaan door netten onder de boom te leggen en het fruit met een lange stok uit de boom te slaan. Dit is een delicate taak omdat de bomen tegelijkertijd in bloei staan. Men moet dus goed opletten dat de bloesem (de oogst van het volgende jaar) niet wordt beschadigd.
Na de oogst hebben johannesbroodpeulen een vochtgehalte van 10-20% en moeten ze worden gedroogd tot een vochtgehalte van 8% zodat de peulen niet gaan rotten.
Na het drogen, worden de zaden van de peulen gescheiden. Dit proces wordt verbrokkelen genoemd en resulteert in zaden en stukjes johannesbroodpeulen (brokjes). Deze brokjes worden vermalen voor de productie van diervoeder of geroosterd en vermalen voor de menselijke voedingsindustrie.
De zaden moeten worden geschild, wat gebeurt met zuur of door roosteren. Vervolgens worden het endosperm en het embryo gescheiden voor verschillende toepassingen
Portugal produceert ongeveer 40.000 ton alfarroba per jaar, waarvan het grootste deel wordt geëxporteerd. Portugal en Spanje zijn de grootste producenten van Johannesbrood in Europa. Samen met de andere landen rond de Middellandse Zee zijn ze goed voor 75% van de wereldproductie.
De laatste jaren is er steeds meer vraag naar Alfarroba gekomen, mede door de vele toepassingen in de voedselindustrie en medische sectoren. De prijs is van €4 per arroba (een gewichtseenheid van 15 kg) in 2010, maar liefst gestegen tot €42 per arroba in 2022. Hiermee schijnt echter een limiet te zijn overschreden. In 2023 viel de prijs per arroba terug naar €10. Dit is te wijten aan verminderde vraag. Doordat de laatste jaren de prijs zo hoog was, is men naar alternatieven voor johannesbrood gaan zoeken.
Voedingswaarde
Johannesbroodbomen zijn prachtig mooie, groenblijvende bomen, die zeker mooi tot hun recht komen in menige (grote) tuin in de Algarve. De productie van de peulen is zeer duurzaam, want er worden geen pesticiden gebruikt. De vruchten van deze boom zijn rijk aan anti-oxidanten, vezels en mineralen zoals calcium, magnesium en kalium. Ze bevatten geen gluten en zijn natuurlijk zoet.
Johannesbroodpeulen worden in poedervorm, stukjes of in de vorm van siroop als ingrediënt gebruikt in gebak en koekjes. Soms wordt Alfarroba gebruikt als vervanging voor chocolade in recepten. Johannesbrood is zoeter en minder bitter dan cacao, dus je hoeft minder suiker aan je recept toe te voegen als je het als vervanging voor cacao gebruikt en dat scheelt natuurlijk weer een paar calorieën.
Johannesbroodpoeder heeft een wat nootachtige, karamelachtige smaak, terwijl cacao een bittere smaak heeft. Het is vrijwel vetvrij, wat het een goede optie maakt voor mensen die minder vet willen consumeren.
