De afgelopen decennia zijn eikels voornamelijk gebruikt voor het voederen van dieren, zoals varkens, maar ooit waren ze een van de belangrijkste voedingsmiddelen voor het voortbestaan van de menselijke bevolking op het platteland op het Iberisch schiereiland. In de middeleeuwen, voordat maïs en aardappelen in Europa arriveerden, werden eikels evenveel geconsumeerd als kastanjes. Omdat het uit bomen groeit, zoals steeneiken en kurkeiken (quercus), wordt het gebruikt als voedsel.
In Portugal is de eikel zo belangrijk dat ze voor iedere soort eikel een andere naam hebben. De eikel van de kurkeik (sobreiro) wordt een lande (of landre) genoemd en de eikel van een steeneik (azinheira) wordt een bolota (of boleta) genoemd. De eikels dienen vooral als voedsel voor de varkens, maar de bolota was vroeger ook een zeer belangrijke voedselbron sinds het oude Lusitanische volk Iberia bevolkte. Het was een welkome aanvulling op het tekort aan granen in de winter. In de herfst verzamelden mensen de eikels en verwerkten ze tot meel om er in de winter brood van te maken. Zelfs vandaag de dag worden ze nog steeds geconsumeerd in sommige plattelandsgebieden. De bolota wordt ook wel de kastanje van het zuiden genoemd.
Hoewel de Bolota tannines bevat, waardoor het een licht bittere smaak krijgt, is het een vrucht die nog steeds wordt geconsumeerd en genoten in sommige delen van de regio Alentejo en in de landelijke Algarve. Helaas is het traditionele gebruik van het koken van eikels in de loop der jaren verloren gegaan en is het bijna onmogelijk om eikels te krijgen in grote stedelijke centra, maar hier zijn enkele recepten die niet in de vergetelheid zijn geraakt en die nog steeds worden gemaakt door de bevolking van Zuid-Portugal. Voor degenen die nooit de mogelijkheid hebben gehad om eikels te consumeren, wordt sterk aangeraden dit te doen. Naast dat het een belangrijk onderdeel is van de eetcultuur, is het ook een heerlijk en smaakvol voedingsmiddel met diverse voedingsstoffen, vitamines en eiwitten.
Geroosterde Bolota
De zoete eikels kunnen rauw gegeten worden, maar het is gebruikelijk om ze in de kolen van de open haard te roosteren.
Recept Bolotabrood
Het meel: Neem zoete eikels. Verwijder de schil en laat ze enkele dagen weken, waarbij je regelmatig het water ververst. Tannines kleuren het water rood. Ga door totdat het water er helder blijft. Deze stap is essentieel zodat de broden niet bitter of onverteerbaar zijn. Maal vervolgens de eikels om meel te verkrijgen.
Brood: Om het brood te maken, volg je een gebruikelijk broodrecept (eikelmeel, water, zout, gist). Je kunt het brood aantrekkelijker maken door honing, gedroogd fruit of een beetje olijfolie aan het deeg toe te voegen. Je kunt eventueel maïsmeel of tarwemeel toevoegen om het brood smakelijker te maken.
Eikeltjessoep
Bereid een gewone bonensoep, maar vervang de aardappelen door eikels. Soepen in Portugal hadden ooit allemaal kastanjes of eikels als basis, maar na de ontdekking en introductie van de aardappel in Portugal verving deze de traditionele noten en eikels.
Zoete eikels
Kook de eikels en verwijder, nadat ze goed gekookt zijn, de schil en het vel. Maal de eikels en weeg ze. Zet de kafjes weer op het vuur met een beetje water en suiker, gelijk aan het gewicht van de eikels. Laat het een paar minuten koken tot het droog is.
Serveer in kommen met wat gedroogd fruit of jam, of gebruik het als vulling voor taarten, uitgesmeerd op brood...
Probeer het gewoon eens, je zult verrast zijn!