Esteva - dappere pionier met onverwachte schoonheid
In de heuvels die de Algarve met Alentejo verbinden, vind je een grote biodiversiteit. Overal zie je onder andere sobreiros (kurkeiken), azinheiras (steeneiken), eucalyptus, medronheiros (aardbeibomen), wilde kruiden zoals lavendel, munt en heide. Ook de Esteva (soms xara genoemd) vind je daar in groten getale. In de lente geeft de natuur hier een opmerkelijke show, waarbij heuvels worden omgetoverd tot een festival van kleuren en geuren, waarin de Esteva een hoofdrol speelt.
De "Esteva" (Cistus ladanifer, gomrotsroos of cistusroos in het Nederlands) bedekt de bergen en dalen in het voorjaar met miljoenen prachtige, zoetgeurende witte bloemen. De bloem zelf is delicaat en mooi, maar de groenblijvende plant waaraan zij groeit is taai en ruig met plakkerige takken en bladeren. Het is een plant uit de zonneroosjesfamilie (Cistaceae) die groeit op droge, rotsachtige plekken waar niks anders groeien wil en kan tot ruim 2 meter hoog worden. Het plakkerige hars is labdanum, een zeer aromatische harssoort. Deze hars beschermt de plant tegen het harde en droge klimaat en het remt ook de groei van concurrerende planten in zijn omgeving. Door deze laatste eigenschap vind je vaak hele heuvels met Esteva overwoekerd.
foto Jean-Pierre Dalbéra
Esteva groeit op zure, niet-kalkrijke bodems, gemaakt van leisteen, graniet en kwarts. Het is een zeer snelgroeiende pioniersplant die een goede biologische indicator is voor bodemdegradatie als gevolg van bijvoorbeeld overbegrazing of het voortdurend optreden van branden, omdat het een van de eerste planten is die verschijnt in de ruimte waar ooit eiken groeiden.
Vroeger werd in sommige delen van het land houtskool gewonnen uit de wortel van de Esteva, die extreem hard en houtachtig is. Ook werd dit hout traditioneel gebruikt om de broodovens te stoken. Nog steeds is het geweldig goed hout om een heet vuurtje mee te beginnen. In vochtige grond is het niet zo moeilijk om de planten met wortel en al uit de aarde te wrikken. Omdat deze plant vol zit met hars en olie (brandgevaar) is het beter om te zorgen dat het niet binnen minimaal 50 meter van je huis en andere gebouwen groeit.
Toepassingen van de Esteva
De essentiële oliën van de Esteva staan bekend om hun antiseptische, bloedstelpende, antivirale, verstevigende, zuiverende en herstellende eigenschappen. Ook stimuleren ze het immuunsysteem en worden ze in aromatherapie gebruikt om stress te bestrijden.
Labdanum werd vroeger gebruikt in pijnstillende pleisters, om hernia's, reuma, zweren en gastritis te behandelen. Er zijn ook kalmerende eigenschappen aan toegeschreven en het wordt in de kruidengeneeskunde gebruikt om ademhalingsproblemen (hoesten en bronchitis) te behandelen.
Labdanum en essentiële oliën van de Esteva worden ook gebruikt in parfums, zepen en wasmiddelen, maar ook in cosmetica en producten voor schoonheidsbehandelingen, die werken als een weefselregenerator om huidveroudering te vertragen en bij acné-bestrijding.
Zo zie je maar weer, dat een op het eerste gezicht lelijk, plakkerig struikje, verrassend uit de hoek kan komen.